Detektyw to profesja coraz bardziej popularna. Dzięki jego usługom rozwiązywane są czasami bardzo skomplikowane sprawy, wiele osób korzysta z nich np. przy rozwodach. Aby zostać detektywem, trzeba mieć naturalne predyspozycje i cechy, a na gruncie formalnym, należy posiadać licencję. Określa ona prawa, jakie posiada detektyw, a także ograniczenia, do jakich musi się stosować.

Prawo definiujące pracę detektywa

Pracę detektywa, jak też uzyskanie licencji detektywistycznej, reguluje  ustawa o usługach detektywistycznych z 6 lipca 2001 roku. Jeden z ważniejszych punktów ustawy mówi, że określenia detektyw może używać tylko osoba, która posiada licencję uzyskaną legalnie, po spełnieniu warunków. Licencję wydaje komendant wojewódzki właściwy dla miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o pozwolenie na działanie jako detektyw.

Kto może dostać licencję detektywa?

Warunki, jakie trzeba spełnić, by zostać detektywem, określa art. 29 wyżej wymienionej ustawy. Osoba, która chce dostać prawo wykonywania tego zawodu, ma:

• mieć ukończone 21 lat,
• być obywatelem Polski, innego państwa UE lub mieć prawo podjęcia zatrudnienia czy wykonywania jdg na terenie Polski, przyznane jej na mocy umów międzynarodowych lub przepisów prawa europejskiego,
• mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
• mieć wykształcenie na poziomie co najmniej średnim,
• nie być oskarżonym w żadnej sprawie o umyślne przestępstwo (w tym skarbowe) i nie mieć wyroku prawomocnego w żadnej z takich spraw,
• w okresie ostatnich 5 lat nie być zwolniona dyscyplinarnie w Polsce lub innym państwie z: Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, wojska, prokuratury, sądu lub z innego urzędu administracji publicznej,
• mieć pozytywną opinię komendanta,
• mieć zdolność psychiczną, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim, do wykonywania usług detektywistycznych,
• posiadać dokument potwierdzający odbycie szkolenia w zakresie RODO dla usług detektywistycznych.

Praca detektywistyczna a RODO

Ważne w pracy detektywa jest to, by przestrzegał on prawa w zakresie zbierania danych osobowych, przechowywania ich i obracania nimi. Są to często dane wrażliwe, w tym wizerunek danej osoby, więc prawo tu jest tym bardziej istotne. Określa je Art. 10 RODO, tj. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). Według niego dane np. biometryczne detektyw może gromadzić i wykorzystywać tylko pod nadzorem władz publicznych. Mogą to być wyłącznie dane zbierane w zakresie prowadzonej sprawy.

Zakres działalności detektywa

Osoba posiadająca licencję detektywa razem z nią dostaje prawa i obowiązki, których musi przestrzegać. Nie może ona działać, mając do dyspozycji narzędzia właściwe organom ścigania, ale ma często swoje sposoby, aby zgodnie z prawem, zbierać ważne dla sprawy informacje. O czym powinien pamiętać detektyw?

Obowiązki detektywa

Detektyw ma obowiązek reprezentować interesy klienta, pozostając w zgodzie z etyką zawodową i prawem. Ma poddawać się okresowym badaniom psychologicznym. Sam detektyw lub osoba przez niego zatrudniona jako administrator danych osobowych, musi znać detale prawa ochrony w tym obszarze działalności, kluczowej dla jego pracy.  Musi sprawdzić prawdziwość uzyskanych informacji, a także utrzymać w tajemnicy źródła pozyskanych informacji i szczegóły sprawy (z tego obowiązku może go zwolnić sąd). W toczącym się dochodzeniu detektyw nie może korzystać z metod, czynności i środków zastrzeżonych dla upoważnionych organów. Oznacza to, że nie może przeszukiwać pomieszczeń ani w jakikolwiek sposób zagrażać mirowi domowemu śledzonych osób. Nie może też korzystać z podsłuchów czy lokalizatorów GPS.

Prawa detektywa

Licencjonowany detektyw ma prawo odmówić wykonania zlecenia, jeśli będzie wiązało się z koniecznością wejścia na drogę nielegalną, przestępczą czy też nieetyczną. Może też bez zgody osób zbierać i przetwarzać zgodnie z RODO dostępne mu informacje o nich, o zdarzeniach czy przedmiotach. Może pozyskiwać świadków i poprzez rozmowy z nimi ustalać faktyczny przebieg zdarzeń. Nie ma dostępu do rejestrów policyjnych, nie może z nich korzystać oficjalnie, ale ma swoje sposoby, aby znaleźć potrzebne mu informacje, np. dotyczące właściciela pojazdu.

Detektyw to niekiedy ostatnia deska ratunku, a bywa, że osoba, która wyciąga sprawę z krzywdzącej machiny biurokratycznej, i wyjaśnia ją. Licencja detektywa obliguje go do znajomości prawa i umiejętności balansowania w jego granicach.